Ontwerpmatrix maakt circulair bouwen concreet
”We zijn ons bewust van de impact van ons handelen op de planeet, én we zijn oprecht gedreven om het beter te doen.” Dat is het kompas voor alle activiteiten bij Heembouw. Maar wat houdt dit nu echt in? In deze week van de circulaire economie plaatsen we dagelijks een blog over de manier waarop Heembouw als ontwerpende bouwer circulair ontwerpen en bouwen concreet maakt. Vandaag het laatste blog in deze serie van ontwerper Vivian Wijburg. Haar circulaire ontwerpmatrix maakt circulaire ambities van onze klanten concreet én waar.
Ik vind het uitdagend om op een andere manier te kijken naar het gebruik van materialen in onze ontwerpen. Maar in de dagelijkse praktijk merk ik ook dat circulariteit een breed begrip is. Dat maakt het lastig om te bepalen waar we het beste kunnen beginnen en hoe we onze ambities en die van onze opdrachtgevers kunnen vertalen in circulaire ontwerpoplossingen. Er is – zo ervaren wij - behoefte aan concreetheid, zowel bij ons, onze leveranciers en onze opdrachtgevers. Daarom hebben we een circulaire ontwerpmatrix ontwikkeld die circulariteit als het ware in concrete stukjes opbreekt.
Drie ontwerpstrategieën, zes lagen in een gebouw
In de circulaire ontwerpmatrix zetten we op de eerste as drie circulaire ontwerpstrategieën op een rij, te weten het hergebruik van materialen, zowel een-op-een hergebruik als recycling, het gebruik van biobased materialen oftewel natuurlijke materialen die weer aangeplant worden, zoals hout, leem, stuc en vlas, en remontabel of modulair bouwen, waarbij basiselementen later in zijn geheel hergebruikt kunnen worden. Op de tweede as in de circulaire ontwerpmatrix hebben we de zes lagen van een gebouw benoemd, te weten de grond, de constructie, de gevel, de installaties, de indeling en het interieur.
Per laag een ontwerpstrategie
De basisgedachte achter de matrix is dat de circulaire ontwerpstrategie per laag kan verschillen. Je kunt voorstellen dat een remontabele constructie niet in ieder plan wenselijk of haalbaar is, maar dat het wel mogelijk is om de voorkeur te geven aan het gebruik van biobased materialen. Als het gaat om bijvoorbeeld de inrichting van een gebouw, kan remontabel bouwen echter wel de juiste strategie zijn.
Door per laag te inventariseren wat de wensen en mogelijkheden zijn (ook financieel) en daarbij een passende strategie te kiezen, wordt het makkelijker én voorstelbaarder om concrete ontwerpoplossingen in te zetten. Zeker als we hierin mogen samenwerken met Heembouw als aannemer. Onze Heembouw collega’s kunnen tijdens het ontwerpproces immers al meedenken of ontwerpoplossing ook in de realisatiefase haalbaar zijn. Zoals ze dat ook deden bij het ontwerpen van het nieuwe Heembouw-kantoor in Berkel en Rodenrijs waarbij we onze eigen matrix uiteraard hebben ingezet.
Zelf ervaringen opdoen
In dit en andere trajecten hebben we geleerd dat hoe korter de verwachte gebruiksduur is, hoe meer circulaire oplossingen er al op de markt zijn. Enerzijds omdat het aanbod aan gebruikte materialen groter is en de innovaties in dit soort recyclebare producten sneller gaan. Anderzijds omdat de investeringen die hiermee gemoeid zijn doorgaans minder hoog zijn dan de investeringen in het bouwtechnisch deel van een pand. Bovendien zijn de gebruikte duurzame materialen in interieur en inrichting het meeste zichtbaar.
Ook hebben we geleerd dat er per laag meerdere ontwerpstrategieën toegepast kunnen worden. Zo hebben we voor het nieuwe Heembouw-kantoor bijvoorbeeld gekozen voor een volledig biobased HSB-gevelconstructie en voor het hergebruik van glazen kantoorwanden uit een kantoorpand op Schiphol, dat Heembouw Kantoren gerenoveerd heeft. In de inrichting gebruiken we op de toiletten linoleumachtige vloer- en wandbekleding omdat dit materiaal later makkelijker hergebruikt kan worden.
Ontwerpen in een andere volgorde
Persoonlijk ervaar ik dat het toepassen van circulaire ontwerpstrategieën mijn werk spannender maakt. En anders. Als er bijvoorbeeld gekozen wordt voor hergebruik van materialen uit andere panden, ben ik als ontwerper afhankelijk van de maten en specifieke kenmerken van die materialen. Dat betekent dat ik flexibeler moet werken omdat de exacte specificaties van ‘geoogste’ materialen doorgaans later in ontwerpproces pas bekend zijn. Gelukkig houd ik van puzzelen en vind ik het leuk en leerzaam om me te verdiepen in nieuwe materialen en oplossingen.
Mijn vak is dus volop in beweging, mede ook dankzij onze opdrachtgevers die steeds meer openstaan voor circulaire oplossingen. Ik ben er trots op dat we ze met onze circulaire ontwerpmatrix goed kunnen helpen om hun ambities op dit vlak concreet én dus ook waar te maken.
.jpg.webp)
Dit blog is verschenen in de Week van de Circulaire Economie van 3 t/m 7 februari 2020. Eerder verscheen:
Circulair is niet hetzelfde als tweedehands
Heembouw grijpt deze week van de circulaire economie aan, om in 5 blogs uiteen te zetten wat circulair ontwerpen en bouwen voor Heembouw concreet inhoudt. In deze eerste blog komen Alijd van Doorn, directeur Duurzaamheid en Heembouw... Lees meer
Hoe maak je een Distributiecentrum Circulair?
”We zijn ons bewust van de impact van ons handelen op de planeet, én we zijn oprecht gedreven om het beter te doen.” Dat is het kompas voor alle activiteiten bij Heembouw. We houden ook van concreet. Daarom werken we samen met... Lees meer
Circulair bouwen, wij doen het gewoon
De nieuwe huisvesting voor Heembouw Kantoren in Berkel en Rodenrijs wordt medio februari opgeleverd. Dit nieuwe kantoor wordt voor een groot gedeelte opgetrokken uit circulaire bouwproducten. Als projectleider ben ik hier natuurlijk... Lees meer
Vijf succesfactoren voor een circulair interieurontwerp
Met een goed circulair gebouw creëer je een verhaal. Het gaat niet alleen om technische oplossingen. Je voegt echt een extra laag toe aan het gebouw. Onze eigen interieurarchitect Ellen van IJzendoorn ziet hierin een super uitdaging.... Lees meer