Minder afval op de bouwplaats in 5 stappen

Bij Heembouw zetten we in ons strategisch plan al jaren in op duurzaamheid. Naast onderwerpen als circulariteit, CO₂-besparing en maatschappelijk verantwoord ondernemen, hebben afvalscheiding en afvalreductie op de bouwplaats daarin een belangrijke plek. Toen ik bij Heembouw werd gevraagd hierover mee te denken, dacht ik meteen: ja! De hoeveelheid afval die we afvoeren op de bouwplaats is mij al langer een doorn in het oog. We creëren honderden, soms wel duizenden kuub afval bij het bouwen van iets, hoe kan dat nou? En belangrijker nog: hoe voorkomen we dat?

We gingen er bij Heembouw, sámen met onze opdrachtgevers, partners en leveranciers, concreet mee aan de slag en de lessen die we leerden deel ik in dit blog. Inclusief concrete voorbeelden van een recent project: de turnkey realisatie van het 90.000 vierkante meter grote DC in Echt Susteren voor onze opdrachtgevers Dokvast en P3. 

Nulmeting

Om te weten wat je kan reduceren moet je natuurlijk eerst een nulpunt hebben. Hoeveel afval heb je eigenlijk en hoe goed scheid je dat? Ik ben er zelf van geschrokken toen wij dit bij Heembouw in kaart brachten. Maak je een dak op een nieuwe bedrijfshal, blijf je zitten met 20 containers vol afval! Dat willen we toch helemaal niet? Ook ons onderzoek naar de manier waarop wij afval scheidden schudde ons wakker. We bleken het al jaren op dezelfde manier te doen, terwijl er al lang veel betere methoden zijn.

We besloten het allemaal in kaart te brengen: van welk type materiaal krijgen we hoeveel afval, bij welke partij komt dat vandaan en hoe kunnen we dat zoveel mogelijk reduceren en recyclen?

Neem het voorbeeld van steenpuin. Betonresten gingen bij ons altijd de container in, werden afgevoerd en dat was dat. Tot we er beter over gingen nadenken. Dat puin gaat naar een depot, waar al die honderden tonnen steen worden gebroken en vermalen tot fijnpuin, waarna wij (en heel veel andere bedrijven natuurlijk) het weer gebruiken onder betonvloeren en bouwwegen. Met andere woorden; het puin komt weer terug. Kon dat niet anders, vroegen we ons af? We zochten het uit en maakten een depot op het project om het puin te breken en direct weer te gebruiken. 

Duurder was dat niet. We bespaarden wel de inzet van 40 containers en wel 80 vrachtwagenbewegingen. Als we dit over al onze projecten doen, dan kunnen we daarmee honderden vrachtwagenbewegingen besparen. 

Meetbare doelen

Als je weet hoeveel afval je nu produceert en hoeveel procent daarvan nu wordt gerecycled, kun je heldere doelen stellen. Hoeveel afval wil je reduceren? Hoeveel meer afval wil je recyclen? Op basis van onze duurzaamheidsstrategie maakten we bij Heembouw voor afvalscheiding en afvalreductie Heembouw-brede doelen én formuleren aan het begin van elk project projectspecifieke doelen. 

Heembouw-breed wordt nu 53% van ons afval gescheiden afgevoerd. Dit percentage is het hoogst bij bedrijfsruimten: 77%, en we streven ernaar dat percentage nog hoger te krijgen. Voor het project DC Echt Susteren bepaalden we als doelstelling dat we minimaal 80% van ons afval gescheiden afvoeren.

Plan van Aanpak

Belangrijk als de doelen staan: maak een plan. Je hebt waarschijnlijk op meerdere terreinen doelen geformuleerd. Afvalscheiding, afvalreductie, CO₂ reductie, stroom, diesel, water besparen op de bouwplaats. Wat is voor jullie een logische volgorde om hiermee aan de slag te gaan? Waar wil je als eerste voor gaan, hoe ga je dat doen en wie heb je daarbij nodig? 

Zo spraken wij voor het project DC Echt Susteren af; we gaan op minimaal drie onderdelen afval reduceren: het folie waarmee de vloeren worden afgedekt, het verpakkingsmateriaal van de dakdekker en het puin. Zo’n focus werkt heel goed, want alle betrokken partijen worden getriggerd specifiek over deze onderwerpen na te denken. Je komt uit je vaste denkpatronen en gaat meer out-of-the-box denken. Waarom doen we de dingen zoals we ze doen? Waar komt het vandaan? Hoe kan het anders?

Zo gebruiken wij op het project in Echt Susteren wel 5 kilometer lichtlijnen. Normaal gesproken worden die ingepakt in plastic, in een kartonnen doos, op een pallet, met daar weer plastic omheen. Goed beschermd, is de gedachte. Maar in de fabriek wordt dit dus allemaal zo ingepakt en wij pakken het op de bouwplaats allemaal weer uit. Het kost ook veel tijd! Samen met leverancier kwamen we tot een andere manier van verpakken, namelijk op karretjes met 500 strekkende meter lichtlijn, netjes opgestapeld. We rijden het karretje zo de ruimte in, pakken de lichtlijn eraf en hangen het op. Het bevalt zo goed dat we het nu voor alle projecten willen gaan doen. 

Ook de architect heeft een belangrijke rol als je afval wilt reduceren.

Doe het samen met leveranciers en partners

Als wij bij Heembouw besluiten dat we ons bouwafval radicaal willen verminderen, betekent dat natuurlijk niet dat de leverancier dan maar zijn eigen afval moet gaan afvoeren. Dan zouden we het probleem alleen maar verplaatsen. We gaan juist in gesprek met onze leveranciers, om te bekijken wat er mogelijk is om minder afval te produceren.  

Een voorbeeld: de bevestigingsmiddelen die onze dakdekker gebruikt, komen per 500 stuks in kartonnen doosjes op een pallet met plastic eromheen. Bij de bouw van het DC in Echt Susteren (90.000 vierkante meter) zou dat gaan om duizenden dozen. En die belanden allemaal in de container. Dus gingen we het gesprek aan met de dakdekker en samen met de dakdekker ook in gesprek met de groothandel. Nu gebruiken we herbruikbare emmers. Daarmee bespaarden we op het project in Echt Susteren 4.500 dozen en heel veel plastic. 

Misschien is dit ook wel de belangrijkste les die we leerden: het is cruciaal dat de hele keten in de afvalreductie meegaat; opdrachtgever, leverancier en bouwer. Voorheen legden we bijvoorbeeld folie om de vloer te beschermen. Bij de bouw van het DC in Echt Susteren pasten we biologisch materiaal toe. Daarmee bespaarden we 90.000 vierkante meter folie. Een nadeel: het was veel duurder. Samen met onze opdrachtgever Dokvast besloten we het toch te doen. Ook voor Dokvast is duurzaamheid namelijk super belangrijk. Niet voor niets realiseerden we al veel BREEAM-projecten met en voor Dokvast. Bij deze klant is de intrinsieke motivatie om te verduurzamen hoog en dat woog ook op dit project zwaarder dan de kosten: ze wilden gewoon echt geen folie gebruiken. 

Begin al in de ontwerpfase, voor de meeste impact

Ook de architect heeft een belangrijke rol als je afval wilt reduceren. Als ontwerpende bouwer werden wij ons daar de afgelopen jaren steeds meer van bewust. Welke materialen passen we toe? Welke legrichting kiezen we voor gevelplaten, horizontaal of verticaal en hoeveel snijafval brengt dat met zich mee? Ontwerpen we de kozijnen 1 gevelpaneel breed of 2 gevelpanelen breed? In ieder geval niet tot halverwege het gevelpaneel, want dat creëert meer afval en dat willen we niet. 

Een van de voordelen van het zijn van een ontwerpende bouwer is dat wij hier continu invloed op uit kunnen oefenen, vanaf de start van het ontwerpproces. Bovendien: wat wij zien op de bouwplaats brengen wij terug naar binnen, evalueren we met elkaar en passen we op volgende project toe. 

Ik ben heel benieuwd naar jouw ervaringen. Wat doen jullie om afval te reduceren? Heb je nog tips voor ons en voor andere bedrijven? Ik kijk uit naar jullie reacties.

“We zijn ons bewust van de impact van ons handelen op de planeet, én zijn oprecht gedreven het beter te doen.” Onze duurzaamheidsvisie is ons kompas. Als ontwerpende bouwer zijn we van ontwikkeling en ontwerp tot en met realisatie en onderhoud betrokken; in elke fase zijn er mogelijkheden om de milieu impact te verlagen. Benieuwd hoe? Gedurende deze week van de circulaire economie delen we met een dagelijks blog onze voorbeelden uit de praktijk, ter lering en inspiratie. Dit is de derde uit een serie van vijf. Zie ook: